«Тег, мини теегм…»: шүлгч, Әрәсән бичәчнрин Ниицәнә гешүн Васькан Иҗләнә Бадмин 60-н җилин өөнд
Шүлгч Васькан Бадм 1962 җилд Октябрьск района Хошеутовский гидг селәнд төрсмн. 1963-гч җилд өрк-бүләрн «Заливной» (ода Алцңһуд) селәнд ирәд бәәв. Эн селәнд өсәд-босад, школан төгсәв.
Хальмг университетд хальмг келнә әңг төгсәһәд, хальмг келнә багшин эрдмтә болв.
Шүлгч түрүн шүлгүдән школд сурдг цаглан экләд бичв. «Ээҗән саннав» шүлгнь «Седклин җилкс» гидг хураңһуд барлгдв.
1980-гч җилмүдт Васькан Бадмин шүлгүдиг Хальмг бичәчнрин заллтд литконсультант болҗ көдлҗәсн бичәч Куукан Анатоль хәләһәд, зәрминь темдглҗ ясад, бичх урмд өглә. Нертә бичәч тиигхд Васькан Бадмин шүлгүд йилһҗ: «Сәәхн байн хальмг келтә көвүн бәәҗич, икәр умшх, бичх кергтә», – гисн селвг өглә. Хөөннь бичәчнр, шүлгчнр Эрнҗәнә Константин, Саңһҗин Бося, Буджала Егор, Инҗин Лиҗ, Буурла Николай, Нуура Владимир, Бадмин Андра, Эльдшә Эрднь дөң болад ик нилчән күргв.
2004 җил шүлгч Әрәсән бичәчнрин Ниицәнә гешүн болсмн.
Тер цагас авн Васькан Бадмин келврмүд, шүлгүд, очеркс «Теегин герл» журналд, «Хальмг үнн» газетд дару-дарунь гилтә һарад бәәв.
2001 җил «Цагин гүүдл» гидг түрүн дегтр барас һарсмн. Эн дегтрт келврмүд, шүлгүд, очеркс орв.
2013 җил «Төрскн һазрин заль» гидг дегтр барас һарсмн. Эн хураңһуд шин бичсн шүлгүд орсмн. Эңкр һазртан, теегтән, дурна туск шүлгүд болн келврмүд, очеркс орсмн.
2016 җил «»Байр чигн, зовлң чигн үзләв…» гидг барас һарсмн. Эн дегтрнь тиим нерәдлһтә болснь учрта, юңгад гихлә, бичәч дегтртнь орсн үүдәврмүдтән эврән үзсн байр-зовлңган багтаҗ үзүлв. Үлгүрнь: «Хальмг Таңһчм!», «Кивзң – эңкр хотн», «Гелң, эмч – Намка», «Зург болсн чамдан», «Экин санан» гидг шүлгүд зааҗ болхмн.
Васькан Бадмин зокъялмуд зүркнднь теегдҗ, эврән үзсн, медсн тоотаснь кевлгдҗ, ухан седклинь кендәсн йовдлас иштә үүдсмн. «Нарн», «Цагин гүүдл», «Өлзәт», «Кецин усн һууһан темцнә» гидг келврмүднь, бичсн шүлгүднь – эврә онц төртә, өдгә цагин селәнә әмтнә бәәдл-җирһлин тускар, өөрхн таньдг, хамдан өсҗ-боссн төрскн Алцңһудын һазра улст нерәдгдсмн.
Шүлгч бийнь – тохнята, тогтун тоолврта, йоста уул хальмгин авг-бәрцтә күн билә, баһ цагасн малд йовад, хө хәрүләд, хошт батрҗ өссндән, малын шинҗ, теегин йиртмҗин олн зүсн бәәдл сәәнәр меддг бәәсмн.
Күүнд үзгдсн зовлң, тәвсн хөв, зурсн зура... – цуг эн эркн, гүн учр-утхта уул төрмүд Васькан Бадм зокъялмудтан тәвҗ, хаһлхар зүткҗ йовсмн. Энүнә келврмүдин һол дүрмүднь җирһлин тәвсн күчр сурврмудт бийснь хәрүһинь хәәҗ, берк гидг күчтә серлһн учрхла, нуувч, хар уга седклнь цальгрҗ, дотран эңсч бәрҗәсн зовлңгнь деврҗ, ухан-тоолврнь илднә. «Өлзәт» гидг келвртнь догшн дәәнә цагин бәәдл үзүлгдҗәнә.
«Эңкр Алцңһуд селән», «Алцңһудын вальс», «Сәәхлә», «Дурна дун»,»Өлгән дун» болн нань чигн шүлгүднь дуунд тохрад, баахн көвүнә дууч, эрдмәрн эмч Бамбан Дольгана «Негхн дурн» көгҗмин дискд орв. Эн диск 2012 җилд һарсмн.
Шүлгч төрскн тууҗдан, урн үгин литературт дурта болсндан, чееҗәр хуучн соньн домгуд, мергн учр-утхта олн шүлгүд меддг билә. «Теегләһән бәәхләм, чееҗм санамр...» – гиҗ шүлгч бичснь орта. Энүнә үүдәврмүдин һол дүрнь – күн болн төрскн тег. Тегәд аштнь, наснь чилхлә, буурл ээҗ болгсн, күч, омг өгдг эңкр теегиннь моңһл улан шаврта өрт бийнь мөңк бәәрән олв.
2017-гч җилд шүлгч Васькан Бадм идр настадан сәәһән хәәв.
Эльдшә Эрднь
– «Теегин әрүн күчәр Теркә зүркн дүүрнә»: электронн дегтрин һәәхүл